 Scheiden vraagt het uiterste van ouders.

Een scheiding is een grote en ingewikkelde ijsberg vol juridische, financiële en emotionele problemen en vragen. Veel ouders hebben de scheiding als een hele donkere en zware periode ervaren die vaak nog een lange nasleep heeft.  

Dat zij met de scheiding het leven van hun kinderen op z’n kop zetten, maakt het voor ouders nóg moeilijker. Ouders met wie je over de scheiding spreekt, hebben dus op verschillende gebieden heel veel aan hun hoofd. Goed om hier begrip voor te hebben, ook als je ouders letterlijk of figuurlijk even minder goed kunt bereiken.

 Zorg voor de kinderen, óf zorg voor jezelf?

In de communicatie aan ouders die scheiden is de boodschap meestal: zet het belang van de kinderen voorop. Terechte opmerking natuurlijk, maar ouders voegen er vaak iets aan toe: “Als je voor de kinderen wilt kunnen zorgen, zorg dan eerst voor jezelf”.

Ouders maken duidelijk dat de wil om de kinderen echt te steunen er eigenlijk altijd wel is. Het probleem is meer dat je vaak geneigd zult zijn om jezelf 'voor even' op de laatste plaats te zetten, net zo lang tot je niet meer kunt. En dan gaan de kinderen vaak ook onderuit.

 Pas op voor (onbewuste) partijdigheid.

Wat ook opviel: het risico van partij kiezen door mensen in de omgeving ligt toch altijd op de loer. Vrienden, familie, hulpverleners en ouders op het schoolplein: allemaal lopen we de kans om toch onbewust en onbedoeld een oordeel te vellen over wie de boosdoener is. Dat is voor ouders zelf naar om te ervaren, en levert de kinderen vaak extra schade op. Realiseer je altijd: je hoort het verhaal meestal maar van één kant. Er zijn ouders die zelf erkennen dat zij (ook) niet vrijuit gaan. Anderen leggen de schuld vooral bij hun ex. Maar zodra er partijen ontstaan en zondebokken komen, wordt het voor de kinderen nog lastiger om veilig en geborgen op te groeien in twee huizen. .

 Vaak is er tijdelijk weinig ruimte voor de kinderen.

Hoe steun je je kind bij de problemen die je met je scheiding zelf veroorzaakt? Hoe kun je er voor je kind zijn als je niet eens weet wat je met jezelf aan moet? Sommige ouders vertelden dat er een periode is geweest waarin zij té weinig emotionele ruimte hadden voor de kinderen. Of dat die ruimte er op zich wel was, maar dat ze gewoonweg niet wisten wat zij voor hun kind konden doen.

Het is dus in veel opzichten een kwetsbare periode. De kans bestaat bovendien dat je kinderen dan voor de ouders gaan zorgen. Of dat de kinderen hun verdriet voor zich houden en ‘op slot’ gaan. Vraag ouders niet alleen hoe het met hen gaat, of met de kinderen. Check ook, zonder oordeel, of zij voldoende ruimte voelen om er als vader of moeder voor hen te zijn.

 Hulp inschakelen is noodzaak. Geen luxe.

Veel ouders geven aan dat er één of twee mensen zijn geweest die hen in deze moeilijke periode echt hebben gesteund en hen en de kinderen er doorheen hielpen. Soms waren dat hulpverleners, vaak familie of vrienden. Hulp inschakelen voor het emotionele proces van jezelf en de kinderen blijkt vaak broodnodig. Toch gebeurt het lang niet altijd. De wil - of is het bewijsdrang? - om het zelf te doen kan heel sterk zijn.

Soms kun je zelf de ontbrekende bron van steun zijn. Door mee te leven, niet te oordelen en regelmatig te blijven informeren hoe het gaat. Door te helpen bij concrete dingen, zelfs als het niet gevraagd wordt of als het niet bij jouw formele taak als hulpverlener past.

 Maak schuldgevoel bespreekbaar.

Ouders voelen zich vaak schuldig dat hun kinderen de scheiding moeten meemaken. Dat kan zelfs jarenlang zo blijven. Soms hebben zij de scheiding ook lang uitgesteld om de kinderen te sparen. Begrijpelijk, maar ook ingewikkeld. Want schuldgevoel is soms een stoorzender die je belemmert als opvoeder.

Overigens: opvallend weinig ouders vertellen dat zij zich schuldig voelen over de impact die de relatieproblemen van voor de scheiding op de kinderen hebben. Terwijl de kinderen in die periode misschien ook wel veel spanning heeft gezien en ervaren. Goed om ook daar oog voor te hebben!

 Scheiding maakt sommige ouders bewustere ouders.

Bij sommige ouders wordt door de scheiding iets wakker gemaakt in hun ouderschap. Vaders én moeders vertellen dat ze sinds de scheiding meer betrokken zijn geraakt bij de ontwikkeling van hun kinderen, zich meer bewust zijn van hún rol in het leven van hun kind. Alsof er iets bij hen wakker wordt, ze scherper zien wat er werkelijk toe doet.

Nu het vanzelfsprekende van een gezinsleven is weggevallen en ze het zelf móeten doen, worden zij zich meer bewust van het feit dat zij keus hebben in de manier waarop zij hun ouderschap invullen.

 Opa en oma zijn goud waard.

Opvallend vaak spraken ouders over de rol van hun ouders, dus van opa en oma. Zij waren heel vaak een onmisbare steun. Als mensen met ervaring stelden ze zich vaak neutraal op en kozen geen partij. Ze hielpen bij alle praktische zaken of spraken de ouders, hun kinderen, aan op hun gedrag.

Grootouders kunnen een steun zijn voor de kleinkinderen, een plek waar alles nog ’normaal’ is zonder dat de scheiding telkens ter sprake komt. Door alle voorbeelden heen was ook de emotie van deze grootouders voelbaar. Zien dat dit gebeurt in het gezin van je kinderen moet behoorlijke impact hebben. Goed om oog voor deze opa’s en oma’s te hebben en hen waar mogelijk te steunen!

 Samen ouders blijven na de scheiding is wennen.

Hoe ziet jullie leven er na de scheiding uit? Die vraag heeft vaak nog nauwelijks aandacht gekregen als ouders in scheiding zijn. Maar de eigenschappen van je ex waar je je tijdens je relatie aan stoorde, veranderen niet ineens wanneer je uit elkaar gaat. Hoe logisch dat ook klinkt, toch hadden veel ouders nog nauwelijks over de periode ná de scheiding nagedacht.

Het idee dat je nu niet meer samen bent maar wel samen ouders blijft, is wennen. Want je komt minder los van elkaar dan je misschien zou willen. Daar moet je een weg in vinden.

"Toen ze nog bij elkaar waren hadden mijn ouders steeds ruzie, maar hadden we het ook wel eens leuk. Nu zijn ze gescheiden en hebben ze nog steeds ruzie… Wat lost die scheiding dan op?"

 Ouders kunnen ouders helpen.

De bereidheid van vaders en moeders om hun do’s en don’ts met andere ouders te delen heeft ons positief verrast. Vooral omdat iedereen het ermee eens is: té veel kinderen hebben té veel last van de scheiding van hun ouders. En dat wil niemand. De verhalen en tips van ouders leveren ook regelmatig nieuwe inzichten op en de wederzijdse herkenning tijdens groepsgesprekken deed veel mensen goed.

Soms geven ouders elkaar tips die je ook van deskundigen kunt horen. Maar wat je van een mede-ouder hoort komt toch anders over. We weten overigens dat hetzelfde ook voor kinderen van gescheiden ouders geldt, zoals je bijvoorbeeld ziet bij Villa Pinedo (www.villapinedo.nl). Wees dus niet te voorzichtig in het betrekken van andere ouders en kinderen bij het organiseren van hulp aan gezinnen in scheiding in je gemeente.